Con có cần sự trợ giúp chuyên nghiệp?
Một trong những lo lắng rất thông thường của bậc làm cha mẹ là liệu trẻ có đang phát triển một cách lành mạnh hay không, và liệu trẻ có hạnh phúc hay không — chẳng ai muốn nhìn con buồn hay đau khổ! Đôi khi, gia đình sẽ lo lắng vì những hành vi của trẻ đang ảnh hưởng đến bản thân trẻ hoặc cho cả gia đình.
Dưới đây là 5 điều mà cha mẹ nên cân nhắc khi quyết định xem một đứa trẻ có cần sự trợ giúp chuyên nghiệp hay không.
Những hành vi nào đang khiến bạn lo lắng?
Để đánh giá tình huống một cách rõ ràng, điều quan trọng là cha mẹ hãy quan sát và ghi lại cụ thể những điều mình lo lắng. Cố gắng tránh những câu nói chung chung như “Con luôn lo âu!” hoặc "Con rất nổi loạn." Hãy suy nghĩ về những hành vi cụ thể, chẳng hạn như “Giáo viên của con nói việc học con trở nên sa sút” hoặc “Con hay khóc và ở một mình".
Vấn đề xảy ra thường xuyên như thế nào?
Nếu con bạn có vẻ buồn bã hoặc thất vọng, điều đó có xảy ra mỗi tuần một lần hay hầu hết thời gian? Nếu con dễ nổi cơn thịnh nộ, chúng xảy ra khi nào? Chúng kéo dài bao lâu? Vì nhiều hành vi — như sợ hãi, bốc đồng, cáu kỉnh, thách thức, tức giận — là những hành vi mà tất cả trẻ sẽ thỉnh thoảng thể hiện, nhưng thời gian và cường độ thường là chìa khóa để xác định rối loạn.
Những hành vi này có nằm ngoài phạm vi điển hình đối với độ tuổi của trẻ không?
Vì trẻ em và thanh thiếu niên có nhiều sắc thái tính cách và hành vi khác nhau, nên khá khó để phân định 1 hành vi hoặc lo lắng bình thường với một vấn đề nghiêm trọng hơn. Thông thường, bạn nên chia sẻ quan sát của mình với một chuyên gia đã gặp nhiều trẻ em — chẳng hạn như giáo viên, nhà tâm lý học hoặc bác sĩ nhi khoa — để đánh giá được các hành vi của con có nằm ngoài phạm vi thông thường đối với nhóm tuổi của trẻ hay không.
Nó đã xảy ra bao lâu rồi?
Hành vi xảy ra trong một vài ngày hoặc thậm chí vài tuần thường là phản ứng với một sự kiện căng thẳng. Một phần trong việc chẩn đoán một đứa trẻ là loại bỏ những thứ là phản ứng ngắn hạn và có thể không cần can thiệp, với những vấn đề lâu dài hơn.
Vấn đề đang ảnh hưởng đến cuộc sống của trẻ đến mức nào?
Yếu tố quyết định lớn nhất đến việc con bạn có cần giúp đỡ hay không là liệu các triệu chứng và hành vi của trẻ có cản trở việc con đạt được những mục tiêu phù hợp với lứa tuổi hay không. Ví dụ, hành vi có đang gây ra xung đột ở nhà? Điều đó có khiến trẻ gặp khó khăn ở trường, hoặc khó hòa đồng với bạn bè không? Nếu một đứa trẻ không thể làm những điều mình muốn, hoặc thích thú với nhiều thứ mà bạn bè của mình thích, thì trẻ có thể cần được giúp đỡ.
Tôi nên lưu ý những gì trong Chẩn đoán về con?
Không có xét nghiệm máu hoặc tương tự cho các rối loạn tâm lý và học tập, do đó, chẩn đoán phần lớn phụ thuộc vào những quan sát chi tiết về tâm trạng, hành vi, kết quả làm bài kiểm tra của trẻ, v.v. Vì vậy, bác sĩ lâm sàng phụ thuộc vào thông tin mà trẻ nhận được từ trẻ, cha mẹ, giáo viên. , và những người lớn khác có nhiều tiếp xúc với trẻ. Một bác sĩ lâm sàng giỏi sẽ hỏi bạn những câu hỏi chi tiết về hành vi của con, các triệu chứng chẩn đoán, cũng như tiền sử phát triển tâm lý của con và tiền sử gia đình bạn. Bác sĩ hoặc nhà thực hành lâm sàng cũng sẽ sử dụng các công cụ được kiểm chứng để giúp có được một cái nhìn khách quan về các hành vi và triệu chứng ở trẻ. Một số công cụ này ở dạng phỏng vấn có hệ thống, trong đó bác sĩ lâm sàng hỏi một bộ câu hỏi cụ thể về hành vi của trẻ. Các câu hỏi của bác sĩ lâm sàng dựa trên các tiêu chí cho từng rối loạn tâm thần trong Sổ Tay Chẩn Đoán và Thống Kê (Diagnostic and Statistical Manual), được điều chỉnh cho phù hợp với trẻ em. Các câu trả lời được sử dụng để xác định xem đứa trẻ có đáp ứng các tiêu chuẩn cho một chứng rối loạn cụ thể hay không.
Ví dụ: bác sĩ lâm sàng có thể sử dụng một công cụ gọi là ADIS (Phỏng vấn Rối loạn Lo âu), hoặc K-SADS (Lịch trình dành cho trẻ em về Tâm thần phân liệt và rối loạn liên quan) để xác định xem một đứa trẻ có nên được chẩn đoán có một hoặc nhiều rối loạn tâm thần hay không.
Một số công cụ được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán là thang đánh giá, trong đó trẻ được đánh giá bằng số biểu hiện trên danh sách các triệu chứng. Ví dụ, BASC (Hệ thống Đánh giá Hành vi cho Trẻ em) là một bộ câu hỏi được tùy chỉnh cho cha mẹ, giáo viên và bệnh nhân, sử dụng nhiều góc độ để giúp hiểu hành vi và cảm xúc của trẻ em và thanh thiếu niên. Mặc dù thang đo này không được sử dụng như một công cụ chẩn đoán, nhưng nó có thể cảnh báo các bác sĩ lâm sàng về các vấn đề nổi bật (lo lắng, các vấn đề về hành vi, trầm cảm) và có thể chỉ ra rằng cần phải chú ý thêm những lĩnh vực cụ thể nào.
Phía trên đây chỉ là một số ví dụ về các loại công cụ mà các nhà chẩn đoán có trình độ chuyên môn sử dụng để xác định các rối loạn.
Quan trọng nhất: Đừng chấp nhận điều trị từ bác sĩ lâm sàng không đưa ra chẩn đoán cho con bạn. Cũng giống như đau đầu có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, hành vi hoặc tâm trạng đáng lo ngại có thể là triệu chứng của một loạt các rối loạn tâm thần và phát triển.
Ai Có thể Hỗ trợ bạn?
Khi bạn đã có chẩn đoán sơ lược cho con mình, đã đến lúc bạn phải suy nghĩ về các lựa chọn điều trị. Trong một số trường hợp, bác sĩ đã chẩn đoán sẽ là một lựa chọn tốt để điều trị; trong những trường hợp khác, bạn sẽ cần tìm đến những người chuyên môn. Trước khi bạn quyết định làm việc với ai, hãy tìm hiểu thông tin. Bạn sẽ muốn tìm hiểu các khuyến nghị điều trị đầu tiên dành cho chứng rối loạn của con bạn và đảm bảo rằng chuyên gia lâm sàng bạn chọn có cả đào tạo và kinh nghiệm trong việc điều trị đó. Ví dụ, đối với rối loạn lo âu và tâm trạng, có những loại liệu pháp hành vi rất cụ thể phù hợp với các chứng rối loạn cụ thể. Chuyên gia lâm sàng phù hợp với bạn sẽ là người có kinh nghiệm trong liệu pháp cụ thể mà con bạn cần. Nếu con bạn được hưởng lợi từ thuốc, điều quan trọng là bạn phải hỏi bác sĩ chăm sóc chính hoặc bác sĩ tâm thần người kê đơn thuốc có thực sự có kinh nghiệm với loại thuốc đó hay không. Thành công với thuốc phụ thuộc vào liều lượng phù hợp, có thể cần nhiều nỗ lực để thiết lập, cũng như sự giám sát của chuyên gia khi trẻ thay đổi và lớn lên. Quá trình này cần thời gian và sự kiên nhẫn.
Xin lưu ý rằng, trong nhiều trường hợp, điều trị rối loạn tâm thần có thể bắt đầu bằng các can thiệp về hành vi hoặc môi trường, trước khi dùng thuốc. Trên hết, bạn muốn làm việc với những chuyên gia giao tiếp hiệu quả với bạn, giải thích được những gì họ đang cung cấp, lắng nghe được mối quan tâm của bạn, trả lời câu hỏi của bạn và chú ý đến nhu cầu và hành vi cụ thể của trẻ.